اختلال شخصیت مرزی چیست؟ اختلال شخصیت مرزی به زبان ساده
اختلال شخصیت مرزی چیست؟ اختلال شخصیت مرزی (BPD) یکی از شایع‌ترین و پیچیده‌ترین اختلالات شخصیتی است که بر روابط اجتماعی، احساسات و رفتار فرد تاثیر می‌گذارد. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال، با نوسانات شدید عاطفی، رفتارهای خودآزاری و مشکلات در روابط بین فردی مواجه هستند.
این اختلال بیشتر در اوایل بزرگسالی تشخیص داده می‌شود و می‌تواند زندگی فرد و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار دهد. در ادامه این مطلب، به بررسی جامع اختلال شخصیت مرزی، علائم، درمان‌ها و راهکارهای ارتباطی با افراد مبتلا خواهیم پرداخت.
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی به زبان ساده به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد با نوسانات شدید عاطفی و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی دست و پنجه نرم می‌کند.
این اختلال معمولا با احساسات شدید و ناپایدار، ترس از ترک شدن و الگوهای روابط ناپایدار مشخص می‌شود. بیمارانی که به این اختلال مبتلا هستند، غالبا تجربه‌هایی از خشم، اضطراب و افسردگی را در زندگی روزمره خود دارند.
تاریخچه و تشخیص
اختلال شخصیت مرزی برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ شناسایی شد. در سال‌های بعد، تعریف آن به مرور تغییر کرد و در حال حاضر به عنوان یک اختلال شخصیتی در DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) شناخته می‌شود. تشخیص این اختلال معمولا توسط روان‌شناسان و روانپزشکان با استفاده از مصاحبه‌های بالینی و ابزارهای ارزیابی صورت می‌گیرد.
چه افرادی بیشتر به اختلال شخصیت مرزی دچار می‌شوند؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولا دارای ویژگی‌های خاصی هستند که آن‌ها را در معرض این اختلال قرار می‌دهد. برخی از عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به BPD می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
- جنسیت
تحقیقات نشان می‌دهد که اختلال شخصیت مرزی بیشتر در زنان شایع است. برآوردها نشان دهنده آن است که نسبت تشخیص این اختلال در زنان تقریبا دو تا سه برابر بیشتر از مردان می‌باشد. این تفاوت در جنسیت، ممکن است به دلایل زیستی و اجتماعی مرتبط باشد. زنان در جامعه به طور معمول بیشتر تحت فشارهای عاطفی قرار می‌گیرند و ممکن است تمایل بیشتری به ابراز احساسات خود داشته باشند.
همچنین، الگوهای اجتماعی و فرهنگی، زنان را به سمت تجربه احساسات شدیدتر و ناپایدار سوق می‌دهد. هرچند مردان نیز به این اختلال دچار می‌شوند؛ اما اغلب علائم آن‌ها به گونه‌ای بیان می‌شود که کمتر تشخیص داده خواهد شد؛ مثلا از طریق رفتارهای تخریبی یا پرخاشگری.
- تاریخچه خانوادگی
تاریخچه خانوادگی یکی دیگر از عوامل مهم در افزایش خطر ابتلا به اختلال شخصیت مرزی است. افرادی که در خانواده‌هایشان سابقه اختلالات روانی مانند اختلال افسردگی، اختلالات اضطرابی یا اعتیاد وجود دارد، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند. این امر می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد.
ژنتیک ممکن است نقش مهمی در تعیین حساسیت فرد به اختلالات روانی ایفا کند؛ در حالی که محیط خانوادگی و تجربیات دوران کودکی تاثیر زیادی بر توسعه شخصیت و رفتارهای فرد خواهند داشت. به همین دلیل، وجود اختلالات روانی در اعضای خانواده، می‌تواند به عنوان یک عامل خطر جدی در نظر گرفته شود و روحیات و شخصیت کودکان را در آینده تحت تاثیر قرار دهد.
- تجربیات آسیب‌زا در دوران کودکی
تجربیات آسیب‌زا در دوران کودکی، به ویژه انواع سوء استفاده‌ها و بی‌توجهی، می‌توانند تاثیر عمیقی بر رشد روانی فرد بگذارند و احتمال ابتلا به اختلال شخصیت مرزی را افزایش دهند. کودکانی که در معرض سوء استفاده‌های جسمی، عاطفی یا جنسی قرار می‌گیرند، ممکن است در ایجاد دلبستگی‌های سالم و روابط مثبت با دیگران دچار مشکل شوند.
همچنین، بی‌توجهی و کمبود محبت از سوی والدین، به ایجاد حس عدم ارزشمندی و پوچی در کودک منجر می‌شود. این تجربیات منفی نه تنها بر احساسات فرد تاثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند به الگوهای رفتاری نامناسب و ناپایدار در بزرگسالی منجر شوند.
- سبک‌های فرزندپروری
سبک‌های فرزندپروری نیز نقش مهمی در بروز اختلال شخصیت مرزی دارند. والدینی که رفتارهای ناپایدار یا ناسازگار دارند، تاثیرات منفی بر رشد عاطفی فرزندان خود می‌گذارند. این والدین ممکن است در ایجاد حس محبت و حمایت عاطفی، رفتار ناپایداری نشان داده و کودکان را در موقعیت‌هایی قرار دهند که احساس ناامنی و عدم ارزشمندی در آن‌ها ایجاد شود.
به عنوان مثال، والدینی که به طور مکرر در برابر نیازهای عاطفی فرزندان خود بی‌توجه هستند، یا به طرز غیرقابل پیش‌بینی واکنش نشان می‌دهند، می‌توانند به ایجاد الگوهای منفی در شخصیت فرزندان منجر شوند. این مسائل در نهایت به بروز اختلال شخصیت مرزی در بزرگسالی منجر می‌شوند.
علائم شخصیت مرزی کدامند؟
علائم اختلال شخصیت مرزی، به شدت متغیر بوده و ممکن است در هر فردی متفاوت باشد. برخی از علائم رایج شامل موارد زیر هستند:
- نوسانات عاطفی شدید
نوسانات عاطفی یکی از بارزترین ویژگی‌های افرادی است که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند. این نوسانات می‌توانند به طور ناگهانی و در عرض چند دقیقه یا حتی چند ساعت رخ دهند. به عنوان مثال، فرد ممکن است در یک لحظه احساس شادی و خوشحالی کند و در لحظه بعد از آن به شدت افسرده و غمگین شود. این تغییرات سریع در وضعیت عاطفی برای خود فرد دشوار بوده و می‌تواند تاثیرات منفی بر روابط او با دیگران نیز بگذارد.
- روابط متزلزل
افراد مبتلا به BPD معمولا دارای روابط ناپایدار و متزلزلی هستند. این افراد ممکن است به سرعت از یک فرد به فرد دیگر علاقه‌مند شوند یا به شدت از کسی متنفر گردند. این تغییرات در احساسات نسبت به دیگران، به دلایل مختلفی از جمله ترس از ترک شدن یا احساس عدم امنیت در روابط ایجاد می‌شود. این ناپایداری در روابط ممکن است باعث ایجاد تنش‌های مکرر و درگیری‌های عاطفی شود که به نوبه خود به مشکلات اجتماعی و عاطفی بیشتری منجر می‌شود.
- احساس پوچی
احساس پوچی یکی دیگر از علائم رایج در اختلال شخصیت مرزی است. فرد ممکن است به شدت در زندگی خود احساس عدم ارزشمندی کند و این احساس به طور مداوم او را آزار دهد. این حالت عمیق و مداوم، به افسردگی و ناتوانی در ایجاد ارتباطات مثبت منجر می‌شود. احساس پوچی ممکن است فرد را به سمت رفتارهای پرخطر یا خودآزاری سوق دهد؛ چرا که او به دنبال راهی برای فرار از این حس دردناک بوده و معمولا در راه‌های خطرناک‌تر قدم برمی‌دارد.
- خشم و پرخاشگری
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است خشم‌های ناگهانی و شدیدی را تجربه کنند. این خشم به صورت واکنش‌های شدید به محرک‌های کوچک یا حتی بدون دلیل ظاهر می‌شود. در برخی موارد، این خشم می‌تواند منجر به رفتارهای خطرناک و آسیب به خود یا دیگران گردد. این پرخاشگری می‌تواند به روابط فرد با دیگر افراد آسیب برساند و او را در موقعیت‌های اجتماعی دشواری قرار دهد.
- رفتارهای پرخطر
رفتارهای پرخطر در میان افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، بسیار شایع است. این رفتارها شامل مصرف مواد مخدر، رانندگی خطرناک و خودآزاری می‌شوند. افرادی که با این اختلال مواجه هستند، ممکن است به دنبال راهی برای مقابله با احساسات شدید خود باشند و به همین دلیل به رفتارهای ناامن و خطرناک روی آورند. این رفتارها می‌توانند عواقب جدی برای سلامت جسمی و روانی آن‌ها داشته باشند.
- ترس از ترک شدن
ترس شدید از ترک شدن، یکی از ویژگی‌های برجسته در افراد مبتلا به BPD است. این ترس می‌تواند به بروز رفتارهای ناپایدار و وابستگی‌های غیرسالم منجر شود. افراد ممکن است برای جلوگیری از ترک شدن، به طور افراطی به دیگران وابسته شوند یا در تلاش برای حفظ روابط، رفتارهایی ناپایدار از خود نشان دهند که به صورت غیرعادی بروز پیدا می‌کند. این ترس می‌تواند منجر به ایجاد الگوهای ارتباطی ناپایدار و تنش‌های مداوم در روابط شود که باعث آزار فرد و اطرافیان او می‌شود.
- افکار خودکشی
متاسفانه، برخی از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، ممکن است به افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی فکر کنند. این افکار معمولا ناشی از احساسات عمیق ناامیدی و پوچی است. در شرایط بحرانی، این افکار می‌توانند به اقدامات خطرناک و آسیب به خود منجر شوند. بنابراین، شناسایی و درمان این علائم به موقع بسیار مهم است تا از عواقب جدی‌تر جلوگیری شود.
راهکاری درمان اختلال شخصیت مرزی
ترکیبی از روش‌های مختلف راه درمان اختلال شخصیت مرزی است. این رویکردهای چندجانبه به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای مدیریت احساسات و رفتارهای خود را یاد بگیرند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. در ادامه به بررسی چند روش درمانی موثر در این زمینه می‌پردازیم.
درمان رفتاری دیالکتیکی (DBT)
DBT یکی از روش‌های پیشرفته درمانی است که برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی طراحی شده است. این درمان بر مهارت‌های مدیریت احساسات، تحمل استرس و بهبود روابط اجتماعی تمرکز دارد. با استفاده از تکنیک‌های عملی و تمرینات مداوم، DBT به افراد می‌آموزد که چگونه با احساسات چالش‌برانگیز خود کنار بیایند و به جای واکنش‌های هیجانی فوری، تفکر منطقی‌تری داشته باشند. این روش کمک می‌کند تا افراد احساسات خود را به شیوه‌ای سالم بیان کرده و از روابط مثبت بهره‌مند شوند.
طرحواره درمانی
طرحواره درمانی به افراد کمک می‌کند تا الگوهای منفی تفکر و رفتار خود را شناسایی کنند و بهبود دهند. این درمان بر تغییر الگوهای عمیق‌تری که در دوران کودکی شکل گرفته‌اند، تمرکز دارد. با شناسایی نیازهای ناخوشایند و الگوهای ناکارآمد، افراد می‌توانند به ایجاد الگوهای سالم‌تر و مثبت‌تر در زندگی خود بپردازند. این رویکرد به فرد کمک می‌کند تا به خودآگاهی بالاتری دست یابد و به تدریج به سمت بهبود حرکت کند.
مدیریت روانپزشکی
مدیریت روانپزشکی شامل مشاوره با روانپزشک و تجویز داروهای متناسب با علائم بیماری است. این داروها شامل داروهای تثبیت‌کننده‌های خلق و خو، ضدافسردگی‌ها و داروهای ضد اضطراب هستند. هدف از این درمان، کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد است. با استفاده از داروها در کنار درمان‌های روانشناختی، افراد می‌توانند توانایی بیشتری برای مواجهه با چالش‌های روزمره پیدا کنند.
درمان مبتنی بر ذهن‌سازی (MBT)
این درمان به افراد کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را شناسایی کرده و توانایی تفکر قبل از عمل را تقویت کنند. MBT بر درک بهتر خود و دیگران تاکید دارد و به افراد کمک می‌کند تا در موقعیت‌های اجتماعی، بهتر عمل کنند. با تقویت مهارت‌های شناختی، افراد می‌توانند به جای واکنش‌های فوری، به تحلیل و ارزیابی وضعیت‌های مختلف بپردازند و در نتیجه تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.
آموزش سیستم پیش‌بینی‌پذیری احساسی و حل مسئله (STEPPS)
STEPPS یک برنامه درمانی گروهی است که به همکاری اعضای خانواده، دوستان و مراقبان کمک می‌کند تا به فرد مبتلا حمایت کنند. این روش به ایجاد یک شبکه حمایتی قوی و پیش‌بینی‌پذیر کمک می‌کند و به افراد یاد می‌دهد که چگونه به مشکلات عاطفی خود رسیدگی کنند. با تعاملات گروهی و تبادل نظر، اعضای گروه می‌توانند به یکدیگر در مدیریت احساسات و حل مسائل کمک نمایند.
چگونه با افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی رفتار کنیم؟
برقراری ارتباط با افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی نیاز به حساسیت و درک دارد. برخی از نکات مهم در این مورد، عبارتند از:
- شنونده فعال بودن: به احساسات و نگرانی‌های آن‌ها توجه کنید و به آن‌ها نشان دهید که درکشان می‌کنید. این امر می‌تواند به کاهش احساس تنهایی در آن‌ها کمک کند.
- ایجاد ثبات: تلاش کنید تا در روابط خود با آن‌ها، ثبات و امنیت ایجاد کنید؛ زیرا این افراد به شدت به احساس امنیت نیاز دارند.
- اجتناب از قضاوت: به جای قضاوت درباره رفتارهای آن‌ها، درک کنید که این رفتارها ناشی از اختلال آن‌ها است.
- تشویق به درمان: آن‌ها را تشویق کنید که به دنبال درمان‌های مناسب باشند و در این مسیر از آن‌ها حمایت کنید.
- آموزش و آگاهی: خودتان نیز در مورد اختلال شخصیت مرزی اطلاعات بیشتری کسب کنید تا بتوانید بهتر با این افراد ارتباط برقرار نمایید.
جمع بندی مواردی که آموختیم :
اختلال شخصیت مرزی یک وضعیت پیچیده و چالش‌برانگیز است که می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر زندگی فرد و اطرافیانش داشته باشد. شناخت بهتر این اختلال، علائم و درمان‌های موجود، به افراد مبتلا و خانواده‌های آن‌ها کمک می‌کند تا با این چالش‌ها بهتر کنار بیایند.
با توجه به اینکه درمان بیماری اختلال شخصیت مرزی امکان‌پذیر است، اهمیت توجه به علائم اولیه و روش‌های درمانی حرفه‌ای، بسیار حائز اهمیت است. آگاهی و آموزش درباره این اختلال می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و درک بهتر آن‌ها توسط دیگران کمک کند.
دیدگاهتان را بنویسید