طرحواره وابستگی ؛ علل ، علائم و درمان طرحواره وابستگی بی کفایتی

هر یک از ما در طول زندگی ممکن است؛ برای انجام برخی از کارها به کمک دیگران احتیاج داشته باشیم. تحت چنین شرایطی احساس وابستگی در فرد ایجاد می شود. این احساس در صورت عدم کنترل باعث ایجاد چالش های جدیدی در زندگی فرد خواهد شد.

در واقع مقداری احساس نیاز به کمک دیگران کاملا طبیعی می باشد. در صورتی که چنین احساسی دائمی و ماندگار باشد، به مرور زمان اختلالات جدی در زندگی فرد ایجاد خواهد شد. در دنیای روانشناسی وابستگی بیش از حد به دیگران در امورات مختلف طرحواره وابستگی نام دارد. اولین نشانه های این طرحواره در کودکی شکل می گیرد. همچنین علائم اصلی در بزرگسالی ظاهر خواهند شد.

 به نوعی فرد بیمار احساس ناتوانی داشته و برای کوچک ترین کارها از دیگران کمک می گیرد. این مشکل به مرور پررنگ تر می شود و در روابط عاطفی نیز باعث ایجاد مسائل مختلفی خواهد شد. این افراد اعتقاد دارند، که به تنهایی موفق به انجام دادن کاری نخواهند شد. طرحواره وابستگی بی کفایتی نیز باعث ایجاد چالش های گسترده ای در زندگی فرد خواهد شد.

طرحواره وابستگی چیست؟

یکی از جملات معروف افرادی که درگیر طرحواره وابستگی هستند؛ من توانایی انجام کاری به تنهایی ندارم! می باشد. در واقع بیمار خود را برای انجام دادن کارهای مختلف ناتوان می داند. همچنین به دلیل ایجاد چنین حسی اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و حتی درگیر اضطراب خواهد شد. معمولا این افراد درگیر روابط عاطفی ناسالم نیز می شوند.

این افراد از شعارهای مختلف برای توجیه خود استفاده می کنند. بیمار مدام در ذهن خود جملات منفی را تکرار می کند و درگیر وابستگی های شدید عاطفی می شود. در واقع بیمار برای ساده ترین تصمیمات زندگی خود نیز از دیگران کمک خواهد گرفت‌.

طرحواره وابستگی اشاره باعث ایجاد اختلالات گسترده ای در زندگی عادی فرد بیمار می شود. به طوری که فرد همانند یک کودک سرگردان مدام در حال کمک گرفتن می باشد. این افراد هیچ نقشی در تصمیمات مهم زندگی خود ندارند و اغلب برای هر مسئله از دیگران کمک می گیرند. به مرور زمان بیمار قدرت تصمیم گیری خود را نیز از دست می دهد‌. این افراد مدام در سر دو راهی قرار می گیرند و موفق به تصمیم گیری درست نخواهند شد.

 تله وابستگی عاطفی:

یکی از بخش های بسیار مهم طرحواره وابستگی، تله وابستگی عاطفی می باشد. در واقع این افراد به دنبال انتخاب یک شریک یا همراه در مسیر تصمیمات مهم زندگی هستند. فرد بیمار خود را به قدری عاجز و ناتوان می داند، که هیچ گونه تصمیمی را به تنهایی نمی تواند بگیرد. در واقع افراد درگیر به این مشکل در روابط عاطفی نیز رفتارهای متناقضی را از خود بروز می دهند.

به نوعی بیمار وابستگی بدون حد و مرزی به شریک عاطفی خود دارد. در صورت عدم حضور شریک عاطفی نیز احساس ترس و ناامنی خواهد داشت‌. به طوری که ساده ترین تصمیمات نیز در صورت عدم حضور شریک عاطفی باعث ایجاد تنش در فرد خواهد شد.

 این تله به مرور زمان تمامی ابعاد زندگی فرد بیمار را درگیر می کند. به طوری که نشانه های یک رابطه عاطفی ناسالم نیز به مرور زمان پدیدار خواهد شد. این افراد درگیر حس کمبود اعتماد به نفس هستند و از رهایی ترس دارند.

این تله در برخی از افراد باعث ایجاد خشم نیز می شود. فرد احساسات سرکوب شده خود را در قالب خشم بروز می دهد. تله وابستگی عاطفی می تواند زندگی مشترک را در مسیر جدایی قرار دهد.
 

تله وابستگی و بی کفایتی:

در طرحواره وابستگی و بی کفایتی دو عنصر عدم کفایت و وابستگی نقش پررنگی دارند. در واقع فرد احساس کمبود داشته و برای جبران این حس از دیگران مدام کمک می گیرد. بیمار وابستگی شدیدی به دوست، پارتنر، والدین و…. دارد. به طوری که یک لحظه جدایی از عزیزان برای فرد سخت و دشوار می باشد. این افراد علاقه ای به درمان خود نداشته و حتی این مسئله را عادی می دانند. طرحواره بی کفایتی باعث عدم موفقیت در ابعاد مختلف می شود. همچنین وابستگی بی مورد نیز باعث تشدید مشکلات موجود خواهد شد. بیمار برای رهایی از چنین وضعیتی باید میزان وابستگی خود به دیگران را کاهش دهد‌.

در غیر این صورت میزان وابستگی بیشتر خواهد شد. به طوری که تصمیمات یک زندگی زندگی عادی را بیمار نمی تواند اتخاذ کند‌. این افراد هیچ کاری را به تنهایی نمی توانند انجام دهند. همچنین در صورت تنهایی احساس لذت را تجربه نخواهند کرد. طرحواره وابستگی و بی کفایتی رابطه مستقیم و تنگاتنگی با یکدیگر دارند. همچنین به دلیل عدم اعتماد به نفس مسئوليت کارهای مهم را قبول نمی کنند.

علائم نشان دهنده طرحواره وابستگی:

برخلاف تمامی باورهای رایج طرحواره وابستگی علائم مختلفی دارد. با بررسی این علائم می توان به راحتی نشانه های وابستگی در فرد بیمار را نیز شناسایی کرد. همچنین علائم مربوط به طرحواره وابستگی بر اساس شرایط سنی از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد.

معمولا افراد بیمار به تدریج درگیر این بیماری می شوند. هیچ محدودیتی سنی در ابتلاء به این اختلال وجود ندارد. همیشه فرد احساس ترس و تنهایی دارد؛ زیرا به تنهایی نمی تواند تصمیمات زندگی خود را بگیرد. طرحواره وابستگی باعث ایجاد تله های عاطفی مختلفی در زندگی فرد می شود. به طوری که برای رهایی از وضعیت موجود بیمار درگیر اختلالات دیگری نیز خواهد شد.

 تحت چنین شرایطی فرد توانایی های خود را دست کم می گیرد و در نهایت مهارت خود را در انجام دادن کارهای روزمره از دست می دهد. طرحواره وابستگی به تدریج باعث بی مسئولیتی فرد خواهد شد. این افراد برای تصمیمات مهم زندگی به نظرات دیگران توجه می کنند.

به نوعی برای انجام ساده ترین کار نیز باید با دیگران مشارکت کنند. از علائم اصلی طرحواره وابستگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

●احتیاط افراطی:

طرحواره وابستگی باعث ایجاد حس احتیاط در فرد می شود. به طوری که در کارهای ساده نیز فرد احتیاط می کند. بیمار برای اطمینان بیشتر در مسیر تصمیمات مهم با دیگران همفکری خواهد کرد و تحت چنین شرایطی درگیر سردرگمی خواهد شد.

●تسلیم شدن در برابر مشکلات:

این افراد روحیه بسیار لطیف و شکننده ای دارند. به طوری که در برابر مشکلات تسلیم می شوند و قدرت اصلاح وضعیت موجود را ندارند. در واقع انجام هر کاری به تنهایی برای این افراد سخت است.

●ترس و فوبیا:

طرحواره وابستگی باعث ایجاد حس ترس در فرد می شود. در واقع بیمار به دلیل احساس ترس ایجاد شده با دیگران مشورت می کند. این موقعیت باعث عقب ماندن از کارهای عملی و مهارت های زندگی خواهد شد.

●عدم پیشرفت:

عدم تصمیم گیری به موقع مانع پیشرفت در ابعاد مختلف خواهد شد. بیمار مدام تصمیمات مهم زندگی خود به تعویق می اندازد و در نهایت چالش های موجود پررنگ تر خواهند شد.

●عدم مدیریت مالی:

این افراد از مهارت کافی برای مدیریت مالی برخوردار نیستند؛ زیرا قدرت تصمیم گیری ندارند. بیماران برای امور مالی نیز به کمک دیگران احتیاج دارند.

●درگیری با روابط ناسالم:

احساس نیاز به دیگران در بیماران طرحواره وابستگی بیشتر از افراد عادی می باشد. این افراد به دلیل وابستگی بیش از حد درگیر روابط ناسالم می شوند. به نوعی بیمار تحت هر شرایطی رابطه عاطفی ناسالم خود را ادامه می دهد. طرحواره وابستگی عاطفی باعث ایجاد مشکلات متعددی در زندگی عادی خواهد شد.

علائم درگیری با طرحواره وابستگی در هر فردی متغیر می باشد. در صورتی که ۳ مورد از علائم و نشانه های بالا را دارا هستید؛ نسبت به درمان اقدام کنید.

دلایل ایجاد طرحواره وابستگی

روانشناسان بر این باورند، که والدین نقش موثر و کلیدی در ایجاد طرحواره وابستگی دارند. این افراد از همان دوران کودکی درگیر این مسئله می شوند. والدین به دلیل دست کم گرفتن توانایی های کودک مدام در تصمیمات مهم دخالت می کنند. تحت چنین شرایطی حس وابستگی در کودک ایجاد می شود. در دوران کودکی وابستگی فقط محدود به والدین می باشد.

با افزایش سن وابستگی گسترده تر می شود. به طوری که بیمار در روابط عاطفی نیز وابستگی را تجربه می کند. والدین باید به عنوان یک همراه در کنار کودک خود قرار بگیرند. یکی از اشتباهات رایج والدین عدم ایفای نقش به عنوان یک والد می باشد. در واقع والدین دوست دارند، تمامی تصمیمات و مسئولیت های زندگی کودک را بر عهده بگیرند.

 تحت چنین شرایطی حس نیاز مدام همراه کودک خواهد بود. والدین باید نقش خود را به عنوان یک راهنما در این مسیر فراموش نکنند. در غیر این صورت وابستگی بین والدین و کودک بیشتر خواهد شد. والدین به صورت دقیق مراقبت از خود را باید به کودک آموزش دهند. کودک باید از مهارت کافی در انجام کارهای روزمره برخوردار باشد.

در غیر این صورت کودک فرصت کافی برای یادگیری امور مراقبتی نخواهد داشت. از مهم ترین ریشه های طرحواره وابستگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

●نداشتن مسئولیت:

این افراد با مفهوم مسئولیت در زندگی آشنا شده اند. در واقع والدین باعث ایجاد تفکری می شوند، زیرا مسئولیت های مهم را به کودک یادآوری نمی کنند. همچنین کودک با وظایف خود به خوبی آشنا نیست.

●نداشتن هویت جدای از خانواده:

بیماران با هویت واقعی خود به خوبی آشنا نیستند. به نوعی هیچ وقت از والدین جدا نشده اند، که هویت شخصی خود را شناسایی کند. بیمار به دلیل نداشتن اطلاعات کافی در خصوص هویت شخصی درگیر مشکلات متعددی می شود.

●انتقاد بیش از حد:

هرگونه انتقاد بیش از حد در دوران کودکی می تواند باعث بروز علائم طرحواره وابستگی شود. به نوعی احساسات کودک سرکوب شده و برای رفع نیازها به کمک دیگران احتیاج پیدا می کند. مهارت ها و ایده های کودکان باید توسط والدین مورد توجه قرار بگیرد. در غیر این صورت مسیر استعدادهای ذاتی نیز همراه با چالش های مختلفی خواهد بود.

●محیط امن و به دور از واقعیت:

متاسفانه والدین محیطی به دور از واقعیت های زندگی عادی برای کودک فراهم می کنند. تحت چنین شرایطی کودک با قرار گرفتن در موقعیت های جدید درگیر مشکلات مختلفی می شود. والدین باید محیطی مطابق با معیارهای موجود در جامعه برای کودک ایجاد کنند. در غیر این صورت پس از خروج از محیط امن خانه طرحواره وابستگی زندگی کودک را تحت الشعاع خود قرار خواهد داد.

در واقع کانون گرم خانواده باید به گونه ای باشد، که کودک با چالش های موجود در محیط های اجتماعی آشنا شود. از همان دوران کودکی والدین باید مسئولیت بسیاری از کارهای ساده را به کودک واگذار کنند.

روابط در طرحواره وابستگی:

اغلب روابط در طرحواره وابستگی ناسالم هستند. در واقع به دلیل احساس نیاز فرد بیمار روابط عاطفی ناسالم را نیز ادامه می دهد. همچنین روابط دوستانه نیز به دلیل وابستگی بیش از حد طرف مقابل با مشکلات خاصی مواجه می شود. حد و مرز روابط این افراد کمی متفاوت است، زیرا فرد مقابل نقش تصمیم گیرنده را ایفا می کند.

معمولا از بیماران مورد سوء استفاده می شود و این مسئله در دوران نوجوانی می تواند عواقب جبران ناپذیری را در پی داشته باشد. متاسفانه این افراد در روابط عاطفی شکست را تجربه می کنند و حتی قدرت خاتمه دادن به روابط ناسالم را ندارند. به نوعی فرد شریک عاطفی خود را مسلط و حمایت گر انتخاب می کند، که ریشه این مسئله مرطوب به مسائل و مشکلات مربوط به دوران کودکی است.

 حمایت افراطی و تفریطی والدین باعث ایجاد وابستگی های بی مورد در کودکان می شود. بیمار به دنبال جبران کمبود محبت های عاطفی خود توسط دیگران می باشد. این نوع از انواع طرحواره در صورت تداوم باعث درگیری با مشکلات جدی تر خواهد شد.

درمان طرحواره وابستگی:

برخلاف تمامی باورهای رایج درمان طرحواره وابستگی سخت و پیچیده نیست. روانشناس به عنوان درمانگر باورهای غلط ذهنی بیمار را اصلاح می کند. به مرور زمان احساس وابستگی در فرد کاهش پیدا خواهد کرد. بیمار با واقعیت های زندگی آشنا خواهد شد و از روابط سالمی دوری می کند.

 پروسه درمان طرحواره بر اساس میزان آمادگی فرد برای ایجاد تغییرات آگاهانه در زندگی دنبال می شود. درمانگر مسئولیت و تصمیم گیری را برای فرد معنی می کند و بر همین اساس بیمار یک زندگی جدید و بدون حاشیه را آغاز خواهد کرد.در مسیر درمان برای ایجاد هرگونه تغییری بیمار باید خود را آماده کند؛ در غیر این صورت دریافت نتایج مطلوب غیر ممکن خواهد بود.

نتیجه گیری:

طرحواره وابستگی باعث ایجاد مسائل و مشکلات مختلفی در زندگی فرد می شود. بیماران در ساده ترین تصمیمات زندگی نیز با مشکلات مختلفی مواجه می شوند. همچنین این بیماری با بی کفایتی و وابستگی عاطفی افراطی در فرد خواهد شد.

ریشه اصلی بروز این مشکل برخی از رفتارهای ناسالم و شیوه های تربیتی نادرست در کانون گرم خانواده می باشد. مهم ترین ویژگی افراد بیمار به تله وابستگی عاطفی احساس کمبود می باشد.