طرحواره درمانی چیست؟ درمان انواع طرحواره

اگر درگیر مسائل و مشکلات عاطفی هستید و همیشه در مسیر درمان شکست خورده‌اید؛ از طرحواره درمانی غافل نشوید. درمان طرحواره‌ها توسط درمانگر به سبک‌های مختلف دنبال می‌شود. همچنین طرحواره درمانی یک روش جدید و ترکیبی است، که با سایر شیوه‌های درمانی تفاوت بسیار زیادی دارد. این روش به صورت تدریجی باورهای ذهنی و غلط فرد را تغییر می‌دهد. به طوری که پس از یک بازه زمانی کوتاه مدت از شر عادت و باورهای ذهنی برای همیشه خلاص خواهید شد. در سال ۱۹۸۱ جفری یانگ برای اولین طرحواره درمانی را مطرح کرد. این روش به درمان بسیاری از مشکلات ارتباطی و شخصیتی کمک بسیار زیادی می‌کند. به واسطه این شیوه درمانی می‌توانید از شر باورهای ذهنی غلط که سال‌ها درگیر آن بوده‌اید؛ رها شوید. در واقع برخی از کمبودها در دوران کودکی باعث پدیدار شدن علائم اولیه مربوط به هر طرحواره می‌شوند. اقدام به موقع جهت درمان می‌تواند باعث رهایی از این باورهای غلط شود. در پاسخ به سوال چگونه طرحواره را درمان کنیم؟ باید اشاره کرد، که درمانگر بر اساس نتایج تست‌ها بهترین شیوه درمان را انتخاب خواهد کرد. 

طرحواره درمانی چیست؟

درصد قابل توجهی از افرادی که درگیر طرحواره‌های ناسازگار هستند، با مسائل و مشکلات مختلفی در زندگی مواجه می‌شوند. در واقع چالش‌های موجود در هر طرحواره پیامدهای مختلفی را در زندگی عاطفی، اجتماعی و کاری به وجود می‌آورد. به طوری که فرد در بزرگسالی بیشتر درگیر اثرات منفی طرحواره ناسازگار می‌شود. در این مسیر اقدام به موقع جهت درمان، حرف اول را می‌زند. تحت چنین شرایطی می‌توانید فصل جدیدی از زندگی خود را آغاز کنید. همچنین طرحواره درمانی به حل مشکلات و مسائل دوران کودکی کمک خواهد کرد.

به واسطه این روش می‌توانید زندگی عادی خود را از شکست نجات دهید. یانگ در تعریف طرحواره درمانی اشاره کرده است، که پروسه درمان بر اساس الگوی ذهنی شکل می‌گیرد. در واقع ریشه‌های اصلی بروز این عارضه مورد بررسی قرار می‌گیرند. پس از اتمام دوره درمانی از شر هیجانات رفتاری و باورهای نادرست ذهنی رها خواهید شد. همچنین الگوی رفتاری شما تغییر پیدا خواهد کرد. درمانگر چارچوب شناختی شما را تغییر می‌دهد. به طوری که طرح آرم‌های ناسازگار اولیه اصلاح می‌شوند. خشت اول پس از شروع درمان باعث تغییر عادت‌های فرد می‌شود.

انواع طرحواره:

شاید در نگاه اول فکر کنید، که تنها یک طرحواره ناسازگار وجود دارد. در صورتی که این تفکر کاملا غلط است و بیش از ۱۰ طرحواره ناسازگار به صورت رسمی تایید شده‌اند. همچنین پروسه درمان هر طرحواره بر اساس عوامل پدیدآورنده آن تعیین می‌شود. از دلایل اصلی بروز این مسئله می‌توان به بدرفتاری و مشکلات تربیتی نادرست در دوران کودکی اشاره کرد. انواع طرحواره ناسازگار شامل موارد زیر هستند: 

●طرحواره رها شدگی:

این افراد مدام درگیر ترس ناشی از رها شدن هستند و در روابط عاطفی با مشکلات جدی مواجه می‌شوند. 

●طرحواره شرم و نقص:

درگیر با این طرحوارع پیامدهای مختلفی نظیر دور شدن از زندگی اجتماعی را برای فرد می‌تواند رقم بزند. به نوعی فرد به دلیل وجود نقصی احساس شرم و خجالت می‌کند. 

●طرحواره انزوای اجتماعی:

از ویژگی‌های برجسته چنین افرادی می‌توان به دور شدن از محیط‌های اجتماعی اشاره کرد. این مسئله باعث تنهایی فرد در زندگی عادی می‌شود. 

●طرحواره وابستگی:

این مسئله باعث ایجاد احساس نیاز دائمی در فرد می‌شود. به طوری که فرد برای کوچک‌ترین مسائل نیز از دیگران کمک می‌گیرد. 

●طرحواره تایید طلبی:

چنین افرادی برای انجام ساده‌ترین کارها نیز نیاز به تایید دیگران دارند. 

●طرحواره ایثارگری:

از ویژگی‌های اصلی این افراد می‌توان به از خود گذشتگی اشاره کرد. در واقع فرد بیشتر از خود به دیگران اهمیت می‌دهد. 

●طرحواره بی اعتمادی:

برخی از مسائل دوران کودکی باعث بروز چنین عارضه‌ای می‌شود. تحت چنین شرایطی فرد اعتماد خود را به طور کامل از دست می‌دهد. 

بر اساس نوع طرحواره ایجاد شده در ذهن، باید مسیر درمان مناسبی را انتخاب کرد. در غیر این صورت درگیر مسائل و مشکلات مختلفی خواهید شد. 

انواع ذهنیت طرحواره:

یکی از مسائل اصلی پدیدآورنده طرحواره ذهنیت فرد می‌باشد. در واقع ذهنیت فرد تعیین کننده این الگوی ذهنی می‌باشد. نوزاد از بدو تولد در چارچوب تربیتی والدین با انواع ذهنیت آشنا می‌شود. در واقع ذهنیت دیدگاه فرد در اثر این الگوی ناسازگار می‌باشد. ذهنیت برخی از افراد پس از درگیری با انواع طرحواره به گونه‌ای است، که باعث بروز سایر رفتارهای غلط می‌شود. ذهنیت فرد به مرور زمان با چنین مسائلی سازگاری پیدا می‌کند.

در نهایت فرد در باتلاق مشکلات فرو خواهد رفت. در پروسه درمان ذهنیت طرحواره نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. انواع ذهنیت در خصوص مسئله طرحواره به شرح زیر هستند: 

●ذهنیت مقابله‌ای و ناکارآمد:

برخی از طرحواره‌ها در اثر قرار گرفتن در موقعیت‌های استرس‌ زا به وجود می‌آیند. در واقع برخی از مشکلات دوران کودکی مثل طلاق و عدم توجه باعث پدید آمدن این مشکل می‌شود. 

●ذهنیت بزرگسال سالک:

اغلب افرادی که درگیر طرحواره وابستگی و طرحواره نقص و شرم هستند، از دوران کودکی چنین ذهنیتی دارند. در واقع فرد اعتماد به نفس کافی را ندارد. همچنین ذهنیت بزرگسال سالک باعث عدم تصمیم گیری صحیح در هر دوره‌ای از زندگی می‌شود. 

●ذهنیت کودکانه:

این افراد به دلیل عدم تربیت مناسب با چارچوب‌های یک زندگی سالم در بزرگسالی آشنایی کاملی ندارند. در نهایت فرد درگیر طرحواره‌‌های گوناگون می‌شود. 

●ذهنیت خود بزرگ منشی:

این افراد در دوران کودکی بیشتر توسط والدین مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ به همین دلیل احساس برتری دارند. این افراد به دلیل باورهای غلط با دیگران ارتباط خوبی نمی‌توانند برقرار کند. 

ذهنیت کودک باعث پرورش چارچوب مربوط به هر طرحواره خواهد شد. آگاهی والدین و اقدام به موقع در دوران کودکی باعث رهایی از ذهنیت غلط خواهد شد. 

انواع حوزه طرحواره:

مطالعات تحقیقاتی مختلفی از سال ۱۹۹۰ در خصوص حوزه انواع طرحواره انجام گرفته است. به طور کلی بر اساس داده‌های اطلاعاتی جدید، ۵ حوزه جامع در خصوص طرحواره وجود دارد. پس از شناسایی هر حوزه باید نسبت به درمان اقدام کرد. از حوزه‌های اساسی می‌توان به بریدگی و طرد اشاره کرد. اغلب طرحواره در حوزه‌های مختلف، در اثر احساس بریدگی ایجاد می‌شوند. دومین حوزه مهم از نظر یانگ، خودگردانی و عملکرد مختل می‌باشد. این حوزه از نظر درمانی نیز بسیار پیچیده می‌باشد. هرگونه اقدام در این مسیر باید از پیش تعیین شده باشد. محدودیت‌های مختل نیز از دیگر حوزه‌های مهم در حوزه طرحواره است. در حالت کلی این حوزه بیشتر در عدم تعریف حد و مرز در دوران کودکی شکل می‌گیرد. از دیگر حوزه‌های اساسی می‌توان به دگر جهت مندی اشاره کرد. در واقع فرد برای تصمیم گیری در ساده‌ترین امور نیز نیاز به فرد دیگری است.

گوش به زنگی و بیش از حد بازداری نیز از مسائل و حوزه‌های شناخته شده در این مسیر می‌باشد. این حوزه اشاره به عدم بیان احساسات توسط فرد دارد. 

تکنیک طرحواره درمانی:

درمانگر به منظور دریافت نتایج مطلوب از تکنیک‌های مختلف طرحواره درمانی کمک می‌گیرد. تحت چنین شرایطی درمانگر موفق به درمان اصولی در یک پروسه زمانی کوتاه مدت خواهد شد. از تکنیک‌های موثر درمانی می‌توان به: روش شناختی، رابطه درمانی، روش تجربی و رفتاری اشاره کرد. اغلب درمانگران از تکنیک روش شناختی کمک می‌گیرد. در این روش فرد به بررسی سرمنشاء بروز مسئله می‌پردازد. به نوعی طرز تفکر و ذهنیت فرد در دوران کودکی به صورت جزء به جزء مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت درمانگر موفق به شناخت عامل اصلی طرحواره می‌شود. در روش تجربی درمانگر سعی در ورود به خاطرات فرد را دارد. این فرایند بسیار تخصصی و مهم می باشد؛ زیرا کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند باعث وخیم شدن شرایط شود. از دیگر شیوه‌های مطلوب می‌توان به رابطه درمانی اشاره نمود. درمانگر با شناسایی رابطه موجود در خصوص مسائل مختلف اقدام به درمان می‌کند.

همچنین پس از ادغام تمامی تکنیک‌ درمان به اتمام می‌رسد. از مهم‌ترین تکنیک‌های درمان طرحواره می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: 

●رویارویی همدلانه:

درمانگر با ایجاد روحیه همدلی درصدد تغییر تفکر، باورها و احساسات فرد را دارد. در نهایت با اجرای چنین تکنیکی می‌تواند اعتماد فرد را جهت شروع درمان جلب کند. 

●باز والدگری حد و مرز دار:

والدین فرد در دوران کودکی به دلیل عدم فراهم کردن نیازهای اولیه باعث ایجاد چنین مشکلی شده‌اند. درمانگر با این تکنیک به دنبال اصلاح خواسته‌های قلبی کودک درون فعال بیمار می‌شود. 

●طرحواره درمانی یانگ:

در صورتی که نتایج درمانی با سایر تکنیک‌ها ایده آل نباشد. درمانگر به عنوان غول مرحله آخر از طرحواره درمانی یانگ استفاده کرد. این روش به درمان شناختی فوری نیز کمک می‌کند. 

هدف از تکنیک‌های طرحواره درمانی چیست؟

یکی از دغدغه‌های اصلی افراد کسب اطلاعات بیشتر در خصوص هدف نهایی طرحواره درمانی می‌باشد. در خصوص این مسئله باید اشاره کرد، که درمانگر به واسطه تکنیک‌های مختلف با چالش‌های فرد بیمار در گذشته آشنا می‌شود. در وهله اول علل پدیدآورنده شناسایی می‌شوند. در گام بعدی درمانگر بعد از شناسایی به مرور خاطرات و تغییر باورهای ذهنی خواهد پرداخت. هدف نهایی در تمامی تکنیک‌های درمانی تغییر الگوی ذهنی غلطی می‌باشد، که در ذهن فرد به وجود آمده است. اغلب افراد بیش از ده ها سال این الگوی ذهنی را دنبال کرده‌اند؛ به همین دلیل پروسه تغییر کمی طولانی مدت خواهد بود. هدف از ترکیب و ادغام روش‌های درمانی مختلف کوتاه‌ کردن مسیر و پرده برداشتن از مشکلات موجود می‌باشد. طرحواره‌های ناسازگار و منفی شما را درگیر مسائل و مشکلات جدی خواهند کرد.

همچنین پس از درمان بر پایه یک باور ذهنی درست زندگی خود را دنبال خواهید کرد. در این مسیر هدف نهایی درمانی را درمانگر تعیین می‌کند. 

نحوه اثرگذاری طرحواره درمانی:

طرحواره درمانی با هدف بهبود رویکرد فرد در روابط اجتماعی و عاطفی دنبال می‌شود. در این روش از درمان هر لحظه درمانگر احساسات و چالش‌های ایجاد شده در ذهن فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع درمانگر به واسطه تکنیک‌های مختلف از پیامدهای موجود در هر سبک از طرحواره جلوگیری می‌کند. به نوعی فرد به جای مقابله در مقابل تکنیک‌های درمانی تسلیم می‌شود. هدف از تسلیم جبران احساسات نادیده گرفته شده در دوران کودکی می‌باشد. درمان به صورت مرحله‌ای از باورهای فرد شروع شده و در مرحله آخر باورها تغییر پیدا می‌کنند. در هر یک از مراحل باید احساس اطمینان را در فرد به وجود آورد. در غیر این صورت مسیر درمان با چالش‌های جدیدی مواجه خواهد شد. به واسطه همکاری درمانگر و بیمار، شکستن الگوهای غلط از یک رویا به باور تبدیل خواهد شد.

همچنین این تکنیک به رهایی از استرس و اضطراب کمک خواهد کرد. تاثیزگذاری در هر مرحله از باور به اعتقاد تبدیل می‌شود. 

چه انتظاری از طرحواره درمانی داشته باشیم؟

یکی از مسائل پیرامون طرحواره درمانی، در نظر گرفتن انتظارات معقول بر اساس روند تراپی می‌باشد. متاسفانه برخی از بیماران به دلیل انتظارات نادرست با مشکلات مختلفی از نظر روحی مواجه می‌شوند. به نوعی در مراحل مختلف درمان نیز الگوی ذهنی نادرست باعث ایجاد احساس منفی و دور شدن از اهداف اصلی می‌شود. این نوع از درمان به تغییر الگوهای رفتاری نادرست در هر دوره از زندگی کمک بسیار زیادی می‌کند. همچنین در صورتی که از سایر روش‌های درمانی نتایج خوبی دریافت نکرده‌اید، به راحتی می‌توانید این روش را انتخاب کنید. برخی از افراد پس از اتمام دوره درمانی ادعا کرده‌اند، که با سبک جدیدی از یک زندگی سالم و هیجان انگیز آشنا شده‌اند. بسیاری از کمبودهای دوران کودکی به واسطه طرحواره درمانی قابل برطرف شدن هستند. به نوعی درمانگر به دنبال بهبود شرایط روحی فرد می‌باشد، تا زندگی جدید خود را آغاز کند.

همچنین طرحواره درمانی به بهبود نگرش فرد نسبت به زندگی نیز کمک خواهد کرد. اغلب افرادی که درگیر طرحواره هستند؛ ذهن بسیار شلوغی دارند. پس از شروع پروسه درمان می‌توانید ذهن خود را آرام کنید. 

طرحواره درمانی برای چه افرادی مناسب است؟

طرحواره درمانی برای گروه خاصی از افراد می‌تواند بهترین نتایج ممکن را به همراه داشته باشد. در واقع هدف از درمان این افراد پیشگیری از آسیب‌های روحی جدی‌تر می‌باشد. همچنین پیش از هرگونه اقدامی جهت درمان اولویت‌ها و معیارهای خود را تعیین کنید. برای تغییر باورهای ذهنی هیچ وقت دیگر نیست. از همین امروز به واسطه طرحواره درمانی می‌توانید وارد مسیر یک زندگی جدید شوید. از دیدگاه اندیشمندان بزرگ طرحواره درمانی برای افراد زیر مناسب می‌باشد.

در صورتی که جزء افراد زیر هستید، از درمان به موقع غافل نشوید. 

●افراد دارای علائم اضطراب:

طرحواره درمانی به بهبود افرادی که درگیر اختلال اضطراب دائم هستند، به شدت توصیه می‌شود. بسیاری از طرحواره‌های ناسازگار باعث ایجاد تنش روحی و احساسی در فرد خواهند شد. با چند جلسه تراپی می‌توانید استرس خود را در موقعیت‌های مختلف به راحتی کنترل کنید. 

●مبتلایان به افسردگی:

یکی از عارضه شایع در بین بیماران درگیر با طراحواره‌های ناسازگار افسردگی می‌باشد. در واقع عدم شناخت کافی در خصوص الگوی صحیح و درست باعث افسردگی می‌شود. نتایج درمانی دریافتی پس از چند جلسه درمان به وضوح قابل شناسایی خواهد بود. 

●افراد دارای رفتار مجرمانه:

هم اکنون برای درمان افرادی که رفتار مجرمانه‌ای دارند، از این تکنیک استفاده می‌شود. طرحواره درمانی به اصلاح رفتارهای غلط کمک بسیار زیادی خواهد کرد. 

●مبتلایان به اختلالات خوردن:

طرحواره‌های ناسازگار می‌توانند الگوی غلطی در زندگی به وجود بیاورند. به عنوان مثال فرد درگیر اختلال خوردن می‌‌شوند. به عنوان مثال افرادی که درگیر اختلال بی اعتمادی و وابستگی هستند؛ درگیر اختلالات نظیر پرخوری می‌شوند. 

●استرس پس از سانحه:

یک حادثه تلخ می‌تواند جرقه‌ای برای شروع یک طرحواره ناسازگار شود. در صورتی که پس از یک حادثه تلخ الگو‌های رفتاری شما تغییر کرده است؛ حتما نسبت به درمان اقدام کنید. 

●سوء مصرف مواد:

برخلاف تمامی باورهای رایج سوء مصرف مواد مخدر نیز می‌تواند در اثر طرحواره‌های ناسازگار باشد. تحت چنین شرایطی درمانگر با جدیت بیشتری روند درمان را آغاز می‌کند. در چنین افرادی چند تکنیک درمانی به صورت همزمان اجرا می‌شود. در دوران ترک اعتیاد نیز باید درمانگر حضور پررنگی داشته باشد. در این صورت فرد با آمادگی بیشتری این مرحله از زندگی را می‌تواند پشت سر بگذارد. 

●وجود مشکلات عاطفی:

حدود ۸۲ درصد از افرادی که درگیر طرحواره‌های ناسازگار هستند؛ درگیر مشکلات عاطفی می‌شوند. در واقع از توانایی کافی برای کنترل روابط عاطفی خود برخوردار نیستند. زمانی از شر چنین مشکلاتی خلاص خواهید شد، که طرحواره درمانی را آغاز کنید. در غیر این صورت در روابط عاطفی با شکست مواجه خواهید شد. 

●مشکلات مربوط به اعتماد:

طرحواره‌های مختلف می‌توانند مسائل و مشکلات مختلفی در زمینه بی اعتمادی در فرد ایجاد کنند. تحت چنین شرایطی فرد در زندگی اجتماعی و شخصی دچار مشکلات جدی می‌شود. برای حل چنین مشکلاتی باید نسبت به طرحواره درمانی اقدام کنید. این تکنیک درمانی به برطرف شدن مسائل مربوط به اعتماد کمک بسیار زیادی خواهد کرد. 

نتیجه گیری:

طرحواره درمانی، تکنیکی موثر بر اصلاح باورها و تفکرات غلط در هر سنی می‌باشد. طرحواره‌های ناسازگار در صورت عدم درمان می‌تواند مسائل و مشکلات جدی را در زندگی به وجود بیاورند. درمان به موقع برای رهایی از پیامدهای طرحواره‌های ناسازگار حرف اول را می‌زند. همچنین بر اساس نوع طرحواره شیوه درمان تعیین خواهد شد. درمانگر به بررسی حوزه طرحواره نیز خواهد پرداخت. در ادامه تکنیک مناسب بر اساس شرایط روحی و سنی اجرا خواهد شد. بر طبق داده‌های آماری جدید حدود ۷۹ درصد از مراجعه کنندگان به کمک تکنیک طرحواره درمانی موفق به اصلاح نگرش‌های خود شده‌اند.

این تکنیک برای افرادی که درگیر مشکلاتی نظیر: استرس، بی اعتمادی، سوء مصرف مواد، اختلالات خوردن، استرس بعد از سانحه و…. هستند؛ بهترین گزینه به شمار می‌آید.