کلاستروفوبیا چیست؟ آشنایی با تنگنا هراسی، علائم و درمان‌های آن

در حال حاضر کلاستروفوبیا از جمله رایج‌ترین اختلالات اضطرابی بین افراد به شمار می‌آید که ابتلا به آن باعث به وجود آمدن یک ترس غیرمنطقی از قرارگرفتن در فضاهای تنگ و کوچک در بیمار می‌شود. افرادی که به این عارضه مبتلا هستند، ممکن است از ورود به فضاهای تنگ و کوچک مثل مترو، تونل، آسانسور و… خودداری کنند؛ چراکه با حملات پانیکی یا اضطراب زیاد مواجه خواهند شد. با توجه به اینکه عدم درمان کلاستروفوبیا می‌تواند مشکلات گوناگونی را برای فرد مبتلا به وجود بیاورد، ما در این مطلب تصمیم گرفتیم به بررسی اختلال تنگنا هراسی، علائم، عوارض و روش‌های درمانی آن بپردازیم. پس اگر شما هم دچار این ترس شده‌اید، بهتر است تا پایان با ما همراه باشید.

منظور از کلاستروفوبیا چیست، چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟

کلاستروفوبیا که با نام‌های تنگنا هراسی، فوبیای فضای بسته یا ترس از فضای بسته شناخته می‌شود، نوعی اختلال اضطراب بوده که فرد نسبت به فضاهای بسته یا تنگ داشته و هنگام قرارگرفتن در این موقعیت‌ها، دچار ترس یا اضطراب شدید می‌شود. این اختلال در واقع نوعی ترس از خفگی، ترس از بی‌حرکتی یا ترس از محدودیت است. افرادی که به فوبیای فضای بسته دچار هستند، معتقدند با قرارگرفتن در محیط‌های بسته از بی‌حرکتی اندام‌های خود می‌ترسند، چون نمی‌توانند به سرعت به طرف خروجی بروند، یا در فضایی که محدود شده‌اند، هوای کافی وجود ندارد. این اضطراب که محدودیت‌های شغلی و اجتماعی را به وجود می‌آورد، در صورتی به عنوان یک فوبیا تشخیص داده می‌شود که باعث اختلال در زندگی عادی فرد شود. ترس از فضای بسته برای افراد مختلف، به صورت متفاوت بروز می‌کند، بر این اساس علائم کلاستروفوبیا شامل موارد زیر می‌شود:

• تعریق
• تنگی نفس
• افزایش ضربان قلب
• حالت تهوع
• لرزش
• احساس سبکی در سر
• درد در قفسه سینه
• احساس خفگی
• سردرگمی یا عدم تمرکز

برای افرادی که با چالش‌های روانی و اضطراب دست‌وپنجه نرم می‌کنند، شرکت در جلسات تخصصی یا خرید دوره پس از آسیب (رهایی از تراما) دکتر بیتا حسینی می‌تواند به بازسازی روانی و کاهش این اضطراب‌ها کمک کند.

علل ابتلا به کلاستروفوبیا شامل چه مواردی می‌شود؟

هنوز به درستی علت اصلی تنگنا هراسی مشخص نشده است، اما محققان بر این باور هستند که عوامل محیطی می‌تواند نقش مهمی در بروز این عارضه داشته باشد. در ادامه برخی از علل ابتلا به کلاستروفوبیا را برایتان بیان می‌کنیم که عبارت‌اند از:

• شرطی سازی کلاسیک؛ در این حالت کلاستروفوبیا زمانی رخ می‌دهد که بین ترس، خطر و حبس یک ارتباط مستقیم وجود داشته باشد.
• آشفتگی و نابسامانی فضا؛ در این حالت فرد مبتلا حس بزرگ‌تر بودن فضا نسبت به فضای شخصی خود دارد که این امر باعث ترس بیشتر او از فضاهای بسته می‌شود.
• ایجاد اختلال یا کاهش میزان آمیگدال؛ آمیگدال به بخشی از مغز گفته می‌شود که کنترل و پردازش ترس را برعهده دارد. زمانی که میزان آن در مغز کاهش پیدا کند یا در بخش آمیگدال اختلال به وجود بیاید، فرد دچار تنگنا هراسی می‌شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)؛ برخی از بیمارانی که به علت بیماری مجبور به استفاده از MRI می‌شوند، درگیر این عارضه خواهند شد، چراکه در این شرایط بیمار باید در این ابزار تشخیصی که همانند یک لوله باریک است، بخوابد.
• استعداد ژنتیکی؛ در این حالت فرد از موقعیت‌ها یا اشیایی می‌ترسد که احتمال می‌دهد برای او مضر هستند.
• از دیگر علل ابتلا به کلاستروفوبیا می‌توان به محبوس شدن در یک اتاق بدون پنجره، رانندگی در یک بزرگراه شلوغ یا گیرافتادن در آسانسور شلوغ اشاره نمود. برای پیشگیری از شدت علائم این عارضه، استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس و اضطراب می‌تواند تأثیر مثبتی در مدیریت این ترس داشته باشد.

با انواع کلاستروفوبیا بیشتر آشنا شوید

تنگنا هراسی یا فوبیای فضای بسته ممکن است در شدت‌های مختلف و به صورت‌های متفاوت در افراد بروز پیدا کند؛ چراکه علل ابتلا به آن در افراد گوناگون، متفاوت است. به عنوان مثال، برخی از افراد ویژگی‌های ارثی، سابقه خانوادگی یا آمادگی ژنتیکی در آنها باعث بروز کلاستروفوبیا می‌شود، در حالی که برخی دیگر ممکن است از طریق شرطی سازی یا تجربه‌های ناخوشایند، این ترس را تجربه کنند. به طور کلی، انواع کلاستروفوبیا شامل موارد زیر می‌شود:

1. تنگنا هراسی از نوع فوبیای آماده یا آمادگی ژنتیکی: برخی از روان‌شناسان برای اینکه علل ابتلا به فوبیاهای مختلف از جمله کلاستروفوبیا را توضیح دهند، معمولاً از مفهوم فوبیای آماده یا آمادگی ژنتیکی استفاده می‌کنند. طبق این نظریه، افراد به صورت بیولوژیک از موقعیت‌هایی مثل ارتفاع یا فضای بسته دوری می‌کنند؛ چون اجداد آنها هم از این شرایط خطرناک می‌ترسیدند؛ بنابراین، افراد با فوبیای آماده بیشتری برای ترسیدن از این موقعیت‌ها به دنیا می‌آیند و تجربه‌های محیطی فقط می‌تواند این ترس‌های ذاتی را فعال نموده و تبدیل به اختلال کند.
2. تنگنا هراسی از نوع شرطی سازی کلاسیک: در خصوص تنگنا هراسی یکی از تئوری‌های روان‌شناختی مربوط به شرطی سازی کلاسیک می‌شود. در این نوع ترس از فضای بسته، ممکن است فرد مبتلا درگذشته در شرایط ناخوشایندی قرار گرفته و واکنش‌های اضطراب‌زا را تجربه کرده باشد و بعد از آن، هر بار که در فضایی مشابه قرار می‌گیرد، به صورت ناخودآگاه، همان اضطراب و ترس را تجربه کند. این نوع شرطی سازی کلاسیک معمولاً برای کودکانی اتفاق می‌افتد که یا تجربه ناخوشایندی از محدودیت فضایی دارند یا اینکه در فضاهای بسته گیر افتاده‌اند.

برای کاهش علائم این نوع فوبیا و پیشگیری از حملات اضطرابی، راهکارهایی مثل مدیریت استرس و تکنیک‌های آرام‌سازی ذهنی می‌توانند مؤثر باشند.

درمان کلاستروفوبیا با استفاده از چه روش‌هایی صورت می‌گیرد؟

برای نتیجه‌بخش بودن مراحل درمان کلاستروفوبیا لازم است فرد مبتلا نسبت به اختلال خود و دلایل ایجاد آن، آگاهی کامل داشته باشد. شناخت علائم این عارضه با شرکت در جلسات مشاوره‌ای کنترل و ریشه‌یابی اضطراب امکان‌پذیر خواهد بود. معمولاً بعد از تشخیص علل ابتلا به کلاستروفوبیا، روش های درمان فوبیا آغاز می‌شود. روش‌های درمانی این اختلال شامل دارودرمانی، خانواده‌درمانی، هیپنوتیزم و روان‌درمانی است. در مواردی که شدت اختلال تنگنا هراسی بالا باشد، ابتدا با استفاده از داروهای آرام‌بخش، علائم بیماری کنترل می‌شود تا بعد از کاهش نشانه‌های ابتلا، روان‌درمانی آغاز شود. دارودرمانی هم معمولاً با تجویز داروهایی نظیر مهارکننده‌های مونو آمینو اکسید، بتابلاکرها و بنزودیازپین‌ها امکان‌پذیر است. در روش درمانی غیردارویی ترس از فضای بسته، اگر فرد مبتلا نسبت به دارودرمانی مقاومت نشان دهد، از بیوفیدبک و نوروفیدبک استفاده می‌شود.

درمان شناختی رفتاری کلاستروفوبیا

در این روش، درمانگر شناختی رفتاری به فرد مبتلا آموزش می‌دهد که چگونه بتواند افکار منفی ناشی از موقعیت‌هایی را که باعث بروز تنگنا هراسی می‌شود، مدیریت کند.

رفتاردرمانی عاطفی منطقی کلاستروفوبیا

این روش درمانی که به رفتارها، نگرش و احساسات ناسالم و منفی می‌پردازد، شامل باورهای غیرمنطقی بحث‌برانگیز است تا به فرد مبتلا کمک کند جایگزین‌های واقعی و سالم را پیدا نماید.

کلام آخر

با توجه به مطالب بیان شده در خصوص کلاستروفوبیا چیست؟ آشنایی با تنگنا هراسی، علائم و درمان‌های آن، دانستید که اختلال ترس از فضاهای بسته یک بیماری قابل درمان است و شما می‌توانید با مراجعه به یک روان‌درمانگر یا متخصص روانپزشکی ماهر، با این مشکل مقابله کنید؛ چراکه روانپزشک معالج شما با بررسی علائم کلاستروفوبیا، گزینه‌های درمانی متعددی را به شما پیشنهاد می‌دهد، از جمله روش‌هایی مانند هیپنوتیزم، روان‌درمانی و دارودرمانی، تا با انجام آنها بتوانید ترس خود از فضاهای بسته را مدیریت کنید و از زندگی لذت ببرید.