خطاهای شناختی و تأثیرات آنها بر تصمیمگیری: همه آنچه باید بدانید

خطاهای شناختی از جمله الگوهای غیرمنطقی و ناسالم در تفکر محسوب میشوند و میتوانند بر روی سلامت روانی و کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارند. افزایش افسردگی، استرس و اضطراب یا کاهش عملکرد کلی فرد در نتیجه این خطاها به وجود میآیند. از آنجایی که شناخت و اصلاح خطاهای شناختی میتواند در توسعه فردی و بهبود سلامت روان نقش مهمی داشته باشد، ما در این مطلب تصمیم گرفتیم به بررسی این خطاها، انواع و تأثیر آنها بر تصمیمگیری افراد بپردازیم. پس اگر تمایل دارید در مورد خطاهای ذهنی بیشتر بدانید، تا پایان همراه ما باشید.
منظور از خطاهای شناختی یا ذهنی چیست؟
خطاهای شناختی که به آنها خطاهای ذهنی هم گفته میشود، شامل افکار تحریف شده، الگوهای فکری و شناختی نادرست و اغراقآمیز در فرد است که با واقعیت تطبیق نداشته و در طول زندگی و شرایط مختلف باعث بروز مشکلات متعددی میشود. در علم روانشناسی، خطای شناختی در واقع همان تحریفهای فکری و شناختی افراد هستند که آنها را نسبت به اتفاقات و رویدادهای پیشآمده، درگیر افکار منفی میکند. به بیان دیگر، تحریفهای شناختی به الگوهای فکری غیرمنطقی اشاره دارد که با تفکر و احساسات منفی اغراقآمیز مشخص میشود. این شرایط میتواند زمینه را برای ابتلای فرد به برخی از اختلالات روانی همچون اختلالات اضطرابی، اختلال افسردگی یا اختلال وسواس فکری و عملی فراهم کند. از طرف دیگر، خطاهای ذهنی در تصمیمگیری افراد نقش مهمی برعهده داشته و باعث میشود آنها هنگام گرفتن تصمیمات مختلف دچار اشتباه شوند. مطالعات انجام شده نشان میدهد، افراد هنگام مقابله با رویدادهای نامطلوب در زندگی، ممکن است درگیر تحریفهای شناختی شوند. همچنین، مشخص شده که اختلال افسردگی از جمله اختلالات روانی است که در نتیجه تأثیر خطاهای شناختی در فرد بروز میکند. بنابراین، به هر اندازه که رویدادهای نامطلوب و استرسزا در زندگی فرد بیشتر باشد، به همان اندازه، احتمال ایجاد یک یا چند نوع خطای ذهنی در الگوی فکری او، بیشتر خواهد بود. در واقع، تجربه استرس باعث میشود که فرد برای افزایش سازگاری خود با شرایط زندگی، به صورت ناخودآگاه، از خطاهای شناختی استفاده نماید.
خطاهای شناختی چگونه تقسیم بندی میشوند؟
در خصوص تقسیم بندی خطاهای شناختی لازم است به این نکته اشاره شود که این الگوی فکری دارای زیرمجموعههای زیادی بوده که گاهی اوقات آنها مرزهای مشخصی ندارند و دارای همپوشانی هستند. با این وجود، در اصطلاحات حوزه خطاهای ذهنی و در میان انواع تقسیم بندیهای موجود، دو اصطلاح تحریفهای شناختی (Cognitive Distortions) و سوگیریهای شناختی (Cognitive Biases) از دیگر موارد رایجتر هستند. اگرچه در تعریف و تفکیک مفهوم تحریفهای شناختی و سوگیریهای شناختی اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد، اما تقسیم بندی که در ادامه به آن میپردازیم تا حدودی میتواند راهحل مناسبی باشد:
- تحریفهای شناختی فردیتر بوده و شدت یا ضعف آنها در افراد متفاوت است. این خطاها بیشتر در ثبت و یادآوری رویدادها به وجود میآیند.
- سوگیریهای شناختی عموماً در همه افراد مشترک بوده و معمولاً در ارزیابی رویدادها رخ میدهند.
با این وجود، چون تقسیم بندی ذکر شده بسیار ذهنی است، معمولاً از اصطلاح خطاهای شناختی یا ذهنی استفاده میشود که عمومیتر بوده و میتواند تمام موارد را پوشش دهد.
چند نمونه از نوع سوگیری عبارتاند از:
- اعتماد به نفس بیش از حد
- اجتناب از تعارض شناختی
- سوگیری تأییدی
- اثر لنگر انداختن
چند نمونه از انواع تحریفهای شناختی که عبارتاند از:
- ذهنخوانی
- تفکر همه یا هیچ
- تعمیم دادن
- بزرگنمایی و کوچکنمایی
اگر میخواهید درک عمیقتری از خطاهای شناختی داشته باشید و در کنار آن روی تقویت خودآگاهی و مهارتهای فردیتان کار کنید، پیشنهاد میکنیم با خرید دوره عزت نفس بیتا حسینی گامی مؤثر در بهبود زندگی خود بردارید.
با انواع مختلف خطاهای شناختی بیشتر آشنا شوید
در خصوص انواع خطاهای شناختی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
-
خطای شناختی از نوع ذهنخوانی
این نوع تفکر به اشتباهات تفکری میپردازد که در آن افراد بدون داشتن شواهد کافی، معتقد هستند که میتوانند افکار و احساسات دیگران را به درستی حدس بزنند. ذهنخوانی میتواند در موقعیتهای اجتماعی و روابط بین فردی مشکلات زیادی را به وجود آورد؛ چراکه ممکن است فرد با توجه به تصورات نادرست خود، درباره آنچه دیگران احساس میکنند یا فکر میکنند، تصمیمگیری کرده و واکنش نشان دهد.
-
خطای شناختی از نوع تعمیم افراطی
یکی دیگر از انواع خطاهای شناختی مربوط به تعمیم افراطی میشود که در آن افراد یک شکست خاص یا یک تجربه منفی را به صورت غیرمنصفانه به تمام جنبههای زندگی یا موقعیتهای مشابه تعمیم میدهند. در تعمیم افراطی، فرد به جای اینکه موقعیتها را به طور مستقل و با توجه به شواهد خاص ارزیابی کند، به نتیجهگیریهای گسترده و غیرمنطقی میپردازد.
-
خطای شناختی از نوع برچسب زدن
این نوع تفکر به گرایش فرد برای تعریف از خود یا دیگران با توجه به یک اتفاق یا ویژگی منفی، به صورت کلی و پایدار اشاره دارد که در آن فرد به جای توصیف یک رویداد یا رفتار خاص، یک هویت منفی و کلی را برای خود و دیگران در نظر میگیرد.
-
خطای شناختی از نوع شخصیسازی
در میان انواع خطاهای شناختی، تفکر شخصیسازی به تمایل افراد برای نسبت دادن اتفاقات و مسئولیتهای منفی به خود، حتی زمانی که این موارد با او ارتباطی ندارند، اشاره دارد. در تفکر شخصیسازی، فرد خود را به صورت غیرمنصفانه مقصر تمام مشکلات و ناکامیهایش در زندگی میداند و تصور میکند که شکستها و چالشها به طور مستقیم در نتیجه رفتار یا کمبودهای او ایجاد شدهاند.
چرا شناخت خطاهای ذهنی و تأثیر آنها بر تصمیمگیری از اهمیت بالایی برخوردار است؟
در خصوص اهمیت خطاهای شناختی لازم است بدانید که این خطاها میتوانند بر روی قضاوتها و تصمیمگیریهای افراد در زندگی اثر بگذارند و در مواردی باعث بروز مشکلات متعدد شوند؛ بنابراین آگاهی از خطاهای ذهنی به فرد کمک میکند تا هم تصمیمات منطقیتر و دقیقتری بگیرد و هم اینکه تعصبات و پیش داوریهای نادرست خود را کاهش دهد. علاوه بر این، شناخت انواع خطای ذهنی باعث افزایش رشد شخصی و خودآگاهی فرد شده و مهارتهای حل مسئله و انتقادی را در او بهبود میبخشد. همچنین، در زمینه اهمیت خطاهای شناختی بهتر است بدانید که این الگوهای فکری میتوانند نقش مهمی در فرایند توسعه فردی داشته باشند، به این دلیل که بر روی نحوه تفکر، تصمیمگیری و رفتارهای فردی تأثیر قابل توجهی دارند. درک و شناسایی خطاهای ذهنی به افراد کمک میکنند تا از اشتباهات خودآگاه شوند و برای بهبود تفکر خود، استراتژیهای مؤثرتری را به کار گیرند. در واقع، بررسی و تحلیل آگاهانه خطاهای شناختی مسیرهایی را برای بهینهسازی عملکرد و ارتقای کیفیت زندگی فردی ارائه میدهد. پس میتوان نتیجه گرفت که خطاهای شناختی و ذهنی میتوانند بر روی مواردی نظیر تصمیمگیری، اعتماد به نفس، روابط، افزایش استرس و اضطراب تأثیر داشته باشند. به همین دلیل، شناسایی این خطاها و بهکارگیری راهکارهای کاهش استرس و اضطراب میتواند به بهبود کیفیت زندگی و تصمیمگیری کمک کند.
کلام آخر
با توجه به مطالب بیان شده در خصوص خطاهای شناختی و تأثیرات آنها بر تصمیمگیری: همه آنچه باید بدانید؛ دانستید این خطاها، الگوهای منفی و نادرستی هستند که بر روی دید افراد نسبت به خود و دیگران اثر میگذارند و قضاوتهای آنها را دچار اختلال میکنند. برای مثال، یکی از انواع رایج این خطاها ذهنخوانی است که میتواند روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهد. اما با آگاهی نسبت به این افکار و تغییر مسیر آنها میتوان کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
دیدگاهتان را بنویسید