از ابتدای خلقت، بشر همواره در تلاش بوده خود را با دنیا، اتفاق‌ها و هرج و مرج‌ها وفق دهد، این موضوع ارتباط مستقیمی با خودآگاهی و خودشناسی دارد.در واقع سوالی از گذشته تاکنون ذهن بشر را را با خود درگیر کرده است خودآگاهی چیست؟ خودآگاهی، توانایی دیدن خود به روشنی و عینی از طریق تأمل و درون‌بینی‌ست. در حالی که ممکن است دستیابی به عینیت کلی در مورد خود امکان‌پذیر نباشد.

 خودآگاهی دارای درجاتی‌ست و در یک طیف تعریف می‌شود. اگرچه همه تصور بنیادی در مورد خودآگاهی دارند، اما ما دقیقاً نمی‌دانیم که از کجا ناشی می‌شود، زمینه‌‌ساز آن چیست و به نظر می‌رسد که میزان آن در افراد مختلف، متفاوت است. اینجاست که تئوری خودآگاهی وارد می‌شود و پاسخ‌های بالقوه‌ای به سوالاتی مانند این را ارائه می‌دهد.

نظریه خودآگاهی چیست؟

تئوری خودآگاهی مبتنی بر این ایده است که شما افکار خود نیستید، بلکه وجودی هستید که افکارتان را رصد می‌کند. شما متفکر هستید، یعنی جدا از افکارمان می‌توانیم روز خود را پشت سر بگذاریم بدون اینکه به درون خود بنگریم، فقط فکر و احساس داشته و آن طور که می‌خواهیم عمل کنیم؛ با این حال می‌توانیم توجه خود را به درونمان معطوف کنیم. توانایی‌ای که دووال و ویکلوند آن را «ارزیابی» خود نامیدند. هنگامی که ما درگیر ارزیابی خود می‌شویم، می‌توانیم به این بیندیشیم که آیا آن‌گونه که باید و شاید فکر و احساس‌مان عمل کرده یا خیر.

 این امر به عنوان مقایسه با معیارهای صحیح ما شناخته می‌شود. ما این کار را روزانه با استفاده از این استانداردها، به‌عنوان راهی برای قضاوت در مورد درستی افکار و رفتارهایمان انجام می‌دهیم. به عقیده روان‌شناسان و روان‌پزشکان استفاده از این استانداردها یکی از مؤلفه‌های اصلی تمرین خود کنترلی‌ست. زیرا ما ارزیابی و تعیین می‌کنیم که آیا در رسیدن به اهداف خود انتخاب‌های درستی انجام می‌دهیم یا خیر. برای شناخت خود باید مراحل مشخصی را طی کنیم. این مراحل عبارتند از:

1.شناخت روان

اتفاقات مختلفی که در اطراف ما می‌افتد را می‌شود به گونه‌های مختلفی تفسیر کرد. این تفاسیر مختلف می‌تواند روی عملکرد ما تاثیر بگذارد. شاید تا به حال برای شما هم سوال پیش‌ آمده باشد که چرا برخی از انسان‌‌ها مثبت‌اندیش هستند و برخی دیگر منفی‌نگر؟ در پاسخ باید بگوییم که رفتارها از روان ما شکل می‌گیرند. خوشبختانه ما می‌‌توانیم با شناخت از روان خود برخی از ناهنجاری‌‌ها را تا حدود زیادی بهبود دهیم.

2.کنترل افکار

برای خودآگاهی باید بتوانیم افکارمان را کنترل کنیم و به آن جهت دهیم. خیلی از مواقع عصبانیت‌‌ها، غمگین شدن و حس شکست از افکار منفی ما ناشی می‌شوند. برای این که بتوانیم به خودشناسی کامل دست پیدا کنیم باید بتوانیم افکار خود را مدیریت کنیم و سرچشمه پیدایش آن‌ها را بشناسیم.

3.خطاهای شناختی

ذهن انسان‌ توانایی‌‌های بسیاری دارد ولی باز هم در موارد بسیاری، دچار خطاهای شناختی می‌‌شود. خطاهای شناختی نوعی اشتباه در تعریف واقعیات هستند. این خطاها منجر به عدم درک صحیح ما می‌‌شوند که خود منجر به این می‌شود تا موضوعات ساده و کوچک را بحران ‌های بزرگی تصور کنیم. بعضی از خطاها عباراتند از:

• تفکر همه یا هیچ

• خطای بایدها

• خطای تعمیم دادن

• برچسب‌گذاری بر روی خود یا دیگران

• حذف رویدادهای بزرگ

• اعتماد به نفس بیش از حد

• خطای اثر لنگر

• تمرکز به آخرین اطلاعات

چگونه به خودآگاهی برسیم؟

همانطور که در بالا گفتیم مفهوم کلی خودآگاهی شناخت و درک کاملی از خود است. حالا اگر در شناخت خود دچار ضعف هستیم چگونه می‌توانیم خودمان را به طور کامل بشناسیم؟ برای داشتن خودآگاهی باید خودارزیابی کنید. این امر مستلزم تخصیص زمان است و از آن‌ جا که خودارزیابی زمان‌ بر است، در ابتدا، روزانه ۱۵ دقیقه را به این کار اختصاص دهید. هر روز زمانی را به خود ارزیابی اختصاص دهید. افزایش خودآگاهی و شناخت بیش‌تر خود زمان‌‌بر است.

ممکن است سال‌‌ها طول بکشد، در حالی که از افراد بسیاری در اطرافتان برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌‌کنید. ایجاد عادات کاری لازم برای افزایش خودآگاهی و استفاده از تکنیک‌های خودآگاهی می‌‌تواند تأثیر مثبتی بر سایر جنبه‌‌های زندگی شما، به‌ ویژه روابط بین‌ فردی و درون ‌فردی‌‌تان، داشته‌ باشد. در ادامه 5 مزیت خودآگاهی را با ‌هم مرور خواهیم کرد:

1.ابراز همدلی بیشتر با دیگران

ابراز همدلی بیش‌تر با دیگران از مهم‌‌ترین مزایای خودآگاهی‌ست. اگر مهارت همدلی بیش‌تری داشته ‌باشید، می‌‌توانید روابط بهتری را برقرار کنید. همه‌ ما یک نیاز جهانی داریم و آن درک شدن و تایید شدن احساساتمان است. این موضوع هنگامی ‌که غمگین هستیم و نمی‌توانیم به دیدگاه دیگران یا توضیحات منطقی‌‌تر گوش دهیم، تشدید می‌‌شود.

2.بهبود مهارت گوش دادن

گوش دادن فعال مهارتی‌ست که روز به ‌روز کم‌یاب‌تر می‌شود. خبر خوب این است که وقتی شروع به گوش دادن فعال می‌کنید، تأثیرات بسیار مثبتی ایجاد می‌شود. این نشان‌ دهنده‌ اهمیت خودآگاهی‌ست، زیرا به شما امکان می‌دهد که روابط درست و مطمئن برقرار کنید. مهارت گوش دادن از ویژگی‌‌های خودآگاهی و هم‌چنین از مزایای آن است.

3.بهبود مهارت تفکر انتقادی

برای کسب خودآگاهی باید به طور صادقانه درمورد خود و اقداماتتان فکر کنید. باید احساساتتان را تجزیه‌ و تحلیل کنید و از جایگاه بالاتری به خودتان نگاه کنید تا به یک تصویر عینی از خودتان برسید. همه‌ این تمرینات مهارت تفکر انتقادی شما را بهبود می‌بخشند و می‌توانید آن‌‌ها را در بسیاری از زمینه‌ های دیگر زندگی خود نیز اعمال کنید.

4.بهبود روند تصمیم‌گیری

وقتی می‌‌دانید که چگونه باید با دیگران ارتباط برقرار کنید، خود را می‌شناسید، زمانی را به گوش دادن به دیگران اختصاص می‌دهید و مهارت تفکر انتقادی خود را بهبود می‌بخشید، روند تصمیم‌گیری شما نیز بهبود می‌‌یابد. این یکی از بزرگ‌‌ترین مزایای خودآگاهی‌ست. وقتی تصمیمات بهتری بگیرید، زندگی بهتری نیز خواهید داشت.

5.بهبود توانایی‌های رهبری

آیا شخصی وجود دارد که نخواهد رئیسی داشته‌ باشد که تصمیمات درستی می‌گیرد، به کارمندانش گوش می‌دهد، مهارت تفکر انتقادی بسیار خوبی دارد و برای هر مشکلی راه‌‌ حل مناسبی پیدا می‌کند؟ این‌ها همه از مزایای خودآگاهی‌ست که توانایی‌‌های رهبری را نیز تقویت می‌کند. این ویژگی‌‌ها فرد را به رهبری تبدیل می‌کند که همه می‌خواهند از او پیروی کنند و با ایشان کار کنند.